İcra İflas Kanunu’nu uygulama görevi icra dairelerine verilmiştir. Bu yetkinin denetimi açısından İİK 16. Maddesi düzenlenmiştir. Düzenleme ile icra memurlarının kanuna uygun olmayan işlemlerinin denetlenerek aksi durumlarda şikayet yoluna başvurulabilmesi imkanı getirilmiştir.
Şikayet kısaca icra ve iflas dairelerinin hukuka aykırı işlemlerinin iptali ya da düzeltilmesini sağlayan bir kanun yolu olarak tanımlanabilir. Bu kanun yolu icra-iflas hukukuna özgü bir kanun yolu olmakla diğer kanun yollarından farklıdır.
ŞİKAYETİN KONUSU
İcra ve iflas dairelerinin yapmış olduğu işlemler şikayetin konusunu oluşturur. Yalnızca icra ve iflas dairelerinin işlemlerine karşı şikayet yoluna başvurulabilir. Borçlunun bir malının haczedilmesi, satılması, borçluya tebligat gönderilmesi gibi işlemler icra dairelerince yapılan işlemler olup bu talepler karşılığında icra ve iflas dairelerinin tutumu şikayete konu edilebilir.
İCRA MEMUR MUAMELESİ ŞİKAYET SEBEPLERİ
İİK 16. Maddesinde şikayeti;
" Kanunun hallini mahkemeye bıraktığı hususlar müstesna olmak üzere icra ve iflâs dairelerinin yaptığı muameleler hakkında kanuna muhalif olmasından veya hâdiseye uygun bulunmamasından dolayı icra mahkemesine şikâyet olunabilir. Şikâyet bu muamelelerin öğrenildiği tarihten yedi gün içinde yapılır.Bir hakkın yerine getirilmemesinden veya sebepsiz sürüncemede bırakılmasından dolayı her zaman şikâyet olunabilir.” Şeklinde düzenlemiştir.
Madde metninden şikayet sebeplerinin 4 ayrı başlıkta düzenlendiği anlaşılmaktadır. Bu sebepler;
1-İşlemin Kanuna Aykırı Olması:Bir kanun hükmünün hiç uygulanmaması ya da yanlış uygulanması kanuna aykırılık halini oluşturur. İcra müdürünün borçluya ait olmayan bir malı haczetmesi kanuna aykırı işleme örnek olarak gösterilebilir. Kanuna aykırılık genel şikayet sebeplerindendir.
2-İşlemin Hadiseye Uygun Olmaması:Kanun bazı hallerde icra müdürüne takdir yetkisi tanımıştır. Bu yetkilerden bazıları kanunda açıkça yazılmıştır. Bazı hallerde ise icra müdürünün takdir yetkisi kanunda açıkça yazılı olmayıp ilgili maddelerin yorumlanması sonucu çıkarılabilir. İcra müdürü takdir yetkisini kullanırken somut olaya göre işlem yapmalıdır. Bazı hallerde bu yetkinin kullanılışı kanunun amacı dışında olumsuz sonuçlar doğurabilecektir. Bu gibi durumlarda işlemin hadiseye uygun olmadığından bahisle şikayet yoluna gidilebilir. İcra müdürünün haczi kabil olmayan bir malı haczetmesi halinde işlemin hadiseye uygun olmadığı sonucuna varılacaktır.
3-Bir Hakkın Yerine Getirilmemesi:İİK 16/2. Maddesi “Bir hakkın yerine getirilmemesinden veya sebepsiz sürüncemede bırakılmasından dolayı her zaman şikâyet olunabilir.” Şeklinde düzenlenmiştir. İcra müdürü görevi dahilinde olan bir işi yapmayı reddederse hakkın yerine getirilmemesi durumu oluşacaktır. İcra müdürü kendisine usulüne uygun yapılmış bir talebi reddederse hakkın yerine getirilmemesi durumu oluşacak ve şikayet yoluna gidilebilecektir. Örneğin icra memurunun satışı gerçekleştirmemesi halinde şikayet yoluna gidilebilecektir. Burada dikkat edilmesi gereken husus icra memurunun işlemi hiç yapmamış olmasıdır. İşlem icra memuru tarafından yanlış olarak yapılırsa diğer şikayet sebepleri gündeme gelecektir.
4-Bir Hakkın Sebepsiz Olarak Sürüncemede Bırakılması:İcra müdürü eğer haklı bir sebebi yoksa yapmak zorunda olduğu bir işlemi kanunda öngörülen süre içerisinde yapmak zorundadır. Eğer icra müdürü haklı bir sebebi olmadan kanuna aykırı olacak şekilde bir işlemi yapmaz ise hakkın sürüncemede bırakılması hali söz konusu olacaktır. İİK 60. Maddesinde “Ödeme emri borçluya takip talebinden itibaren nihayet 3 gün içinde tebliğe gönderilir.” İfadeleri yer almaktadır. Eğer icra müdürü takip talebini 3 gün içerisinde tebliğe çıkartmazsa şikayet sebebi oluşacak ve işlemin yapılmaması nedeniyle şikayet yoluna gidilebilecektir.
İCRA MEMUR MUAMELESİNİ ŞİKAYETTE TARAFLAR
ŞİKAYET EDEN:
İcra ve İflas kanununda şikayet hakkı olanlar bakımından bir düzenleme getirilmemiştir. Ancak bu durum herkesin şikayet hakkına sahip olduğu anlamına gelmemektedir. Hukuki yararı bulunmak şartı ile takip alacaklısı, borçlusu ve üçüncü kişiler şikayet hakkına sahiptir. Şikayet hakkının kullanılması bakımından bu hakkı kullanacak kişinin bir işlemin iptal edilmesinde ya da değiştirilmesinde bir hukuki yararı bulunmalıdır. İstihkak iddiasında bulunan 3. Kişilerin şikayet hakkı bulunmaktadır. Şikayet konusu işlemi yapana İcra dairesinin şikayet hakkı bulunmamaktadır.
ŞİKAYET OLUNAN:
Şikayet konusu işlem icra memuru tarafından icra edildiğinden şikayet olunan konumunda icra dairesi yer alacaktır. İİK. 18/3. Maddesi bu hususu ” Aksine hüküm bulunmayan hallerde icra mahkemesi, şikayet konusu işlemi yapan icra dairesinin açıklama yapmasına ve duruşma yapılmasına gerek olup olmadığını takdir eder; duruşma yapılmasını uygun gördüğü takdirde ilgilileri en kısa zamanda duruşmaya çağırır ve gelmeseler bile gereken kararı verir.” Şeklinde düzenlemiştir.
Ayrıca yapılan işlem lehine olan taraf da şikayetin karşı tarafında bulunacaktır.
İCRA MÜDÜRÜ KARARINDAN DÖNEBİLİR Mİ?
İcra müdürü şikayet süresi içerisinde kararından dönebilir. Bunun dışında genel kural icra müdürünün işlemini değiştiremeyeceği şeklindedir.
“Dava, icra memurunun muamelesini şikayete ilişkindir. Olayda, alacaklının emekli ikramiyesinin haczine ilişkin talebinin kabulüne karar verildikten sonra, 07.4.2017 tarihli kararla, alacaklının, borçlunun emekli ikramiyesinin haczine yönelik bir talebinin bulunmadığı belirtilerek şikayete konu kararın verilmesi, icra müdürlüğünün kendi kararından kendiliğinden dönemeyeceği ilkesine aykırıdır.” Y12.HD 2019/5556 K.
Fakat icra dairesi yaptığı işlemin kanuna aykırı olduğunu fark ederse şikayet süresi içerisinde işlemini değiştirebilir. Ayrıca Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 2016 yılında verdiği bir kararda “ İcra müdürü kendi verdiği karardan dönemez ise de,bilahare, daha önce verdiği kararın dosya kapsamı ve yasa hükmüne uygun olmadığını fark edip, onun yerine yasaya uygun olan kararı vermesine engel bir düzenleme de bulunmamaktadır” ifadelerini kullanmıştır.
Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 07.02.2023 Tarih ve 2023/650 K. sayılı kararında icra müdürünün hatalı kararından dönebileceğine hükmetmiştir. Bu karar güncel olduğundan artık karardan dönmenin mümkün olduğunu da söylemek gerekir. Fakat uygulamada birlik sağlanmaması hukuki belirliliği ortadan kaldırmaktadır. Kanımızca icra müdürü şikayet süresi geçtikten sonra kararından dönememeli ve uygulama birliği bu yönde sağlanmalıdır.
İCRA MEMUR MUAMELESİNİ ŞİKAYET SÜRESİ
Şikayet süresi kural olarak 7 gündür. Şikayet eden şikayet konusu işlemi öğrendiği günden itibaren 7 gün içerisinde şikayet hakkını kullanmalıdır. Bazı işlemler İİK gereği ilgiliye tebliğ edilir. Şayet tebliğ edilen işlemle ilgili şikayet yoluna gidilecekse şikayet süresi tebliğden itibaren başlayacaktır. Şikayet konusu işlem tebliğ edilmemişse 7 günlük süre öğrenme tarihinden başlayacaktır. Şikayet eden tebliğ edilmemiş işlemi hangi tarihte öğrendiğini ispat etmek zorunda değildir. Böyle durumlarda onun bildirdiği tarih esas alınır. Karşı taraf öğrenme tarihinin daha önce olduğunu ispat edebilir.
7 günlük süre hak düşürücü süredir. İcra mahkemesi şikayetin süresinde yapılıp yapılmadığını kendiliğinden incelemek zorundadır. Buradaki araştırma icra dosyasından anlaşılabilecek ölçüde yapılacaktır. Bunun dışında hakim şikayet konusu işlemin daha önceden öğrenildiği araştırmasını kendiliğinden yapamaz. Ancak itiraz halinde bu araştırma yapılır.
Şikayet süresinin kural olarak 7 gün olduğunu belirtmiştik. Ancak bu kuralın istisnaları mevcuttur. Bu istisnalar;
1- Bir hakkın yerine getirilmemesinden veya sebepsiz sürüncemede bırakılması halinde şikayet süreye tabi değildir. Şikayetçi her zaman şikayette bulunabilir.
2-Kamu düzenine aykırı olan işlemlere karşı her zaman şikayet yoluna gidilebilir.Süresi içinde icra takibine itiraz edildiği halde icra dairesi takibi devam ettirmişse bu durumda borçlu şikayet süresi bakımından 7 günlük süre ile sınırlı değildir. “Dava, icra memurunun muamelesini şikayete ilişkindir. İpotekli taşınmaz maliklerine icra emri gönderilebilmesi için, ipotek akit tablosunun kayıtsız ve şartsız bir para borcu ikrarını içermesi ve alacaklı tarafından, borçluların kredi sözleşmesinde yazılı ya da ipotek akit tablosunda belirtilen adreslerine, noter aracılığı ile hesap kat ihtarının gönderilmesi gerekir. Bu husus, süresiz şikayete tâbidir ve re'sen nazara alınmalıdır. Mahkemece, şikayetin esasının incelenerek oluşacak sonuca göre karar verilmesi gerekir.”
KAMBİYO SENETLERİNE ÖZGÜ HACİZ YOLUNDA ŞİKAYET SÜRESİ
Kambiyo senetlerine özgü haciz yolunda şikayet süreleri farklılık göstermektedir. Şikayet süresinin belirlenebilmesi için öncelikle şikayet sebebine bakılır. Şayet;
Şikayet sebebi senedin kambiyo niteliğini haiz olmamasından kaynaklı ise şikayet süresi 5 gündür.
Ödeme emri tebliğinin usulsüzlüğü iddiası veya takip dayanağının bulunmaması nedenlerine dayalı şikayetlerde şikayet süresi 7 gündür.
İCRA MEMUR MUAMELESİNİ ŞİKAYET GÖREVLİ MAHKEME
Şikayet icra mahkemesince incelenip karara bağlanır. Yetkili icra mahkemesi şikayete konu işlemi yapan icra dairesinin bağlı olduğu icra mahkemesidir. Bu yetki kesindir.Şikayetin icra mahkemesine yapılacağını belirtmiştik. İcra mahkemesi yerine icra dairesine yapılan şikayet sonuç doğurmayacaktır.İcra dairesinin dosyayı kendiliğinden icra mahkemesine gönderme yetkisi yoktur.
İCRA MEMUR MUAMELESİNİ ŞİKAYET YARGILAMA USULÜ
İcra mahkemesinin yapacağı inceleme basit yargılama usulüne göre yapılır. İİK 18/3. Maddesine göre Aksine hüküm bulunmayan hallerde icra mahkemesi, şikayet konusu işlemi yapan icra dairesinin açıklama yapmasına ve duruşma yapılmasına gerek olup olmadığını takdir eder; duruşma yapılmasını uygun gördüğü takdirde ilgilileri en kısa zamanda duruşmaya çağırır ve gelmeseler bile gereken kararı verir. Duruşma yapılmayan işlerde icra mahkemesi, işin kendisine geldiği tarihten itibaren en geç on gün içinde kararını verir. Duruşmalar, ancak zorunluluk halinde ve otuz günü geçmemek üzere ertelenebilir.
İcra mahkemesi şikayet edenin bildirmiş olduğu sebeplerle bağlı değildir.
Şikayet kendiliğinden icrayı durdurmaz. Fakat icra mahkemesi gerekli görürse talep üzerine ya da kendiliğinden tedbir kararı vererek icrayı durdurabilir.
İCRA MEMUR MUAMELESİNİ ŞİKAYET HARCI
Şikayet yoluna başvurandan başvuru harcı ile karar ve ilam harcı alınır.
